AHISKA TÜRKLERİ: VATAN BİLGİSİ
Asif HACILI

EL

EL

 

Axısqa – Axılkələkdə el-obanın toplum həyatı bütövlükdə qədim türk yaşam tərzinə uyğundur. Bilindiyi kimi, qədim türklərdə sistemli toplum quruluşu olub: ailə, 5-10 ailədən ibarət aul, aullardan ibarət oymaq, oymaqlardan –  il (el, ulus), ulusların, illərin birliyi olan orda. Axısqada da ailələr uruğa, uruğlar köyə, köylər müəyyən obaya, obalar bütöv elə (mahala), Axısqa eli isə mənən daha böyük türk birliyinə daxildir.

Türklərin sosial varlığında ən yüksək mövqedə, sözsüz, el məfhumu durur. El – türklərin bütün toplum növlərindən üstün tutulur. Fövqəl varlıq olan el Axısqa türklərinin nəzərində iki hissədən ibarətdir: doğma «köy»dən və bütövlükdə Axısqa obasından. Hər bir kəndin öz daxili həyatı, icma birliyi, ənənəsi, ümumi ruhu var.

Axısqa kəndlərinin daxili aləmi, ictimai həyatı, sürgün ərəfəsində və sürgün dövründəki yaşayışı haqqında Səkinə Məhəmməd qızının özünə­məxsus bədii təsəvvür yaradan «Kövi Zanavın» qoşmasını təqdim edirik:

 


1914 tarixdə anadan oldum,

On yaşımda hər bir keşi tanıdum,

Yetmiş beş tütün vaxtini bildim,

Kövi Zanavin.

Vara-vara vardilər yuzə,

Tərbiyə verurdi gəlinlər qıza,

Oradan düşdi bizə hissə,

Ədalətli gördüm kövi Zanavin.

Bən edəyim onun mətini,

Hər kəs bilsin əsli zatini,

Yaxşi saxlan, itirməyin adami,

Novcavan yigitləri Zanavin.

Cümədən-cüməyə gözəl sədələr,

Mərmər taşli, suvaxli odalar,

Nurani dəvrişlər, Mollazadələr,

Oldilər fani Zanavin.

Zanav məskəni yüksəgə curmiş,

Elmi-ağli ilə şöhrəti bulmiş,

Toplaşın ətrafa, pək qardaş olmiş,

Bayraqdargili Zanavin.

Düşünüb söyliyem hali,

Odaya sararlar Xorasan xali,

Tutmiş yollari tavari-mali,

Qaydaligilin Zanavin.

Əvliya mislai nurli pədərlər,

Onlarla keçərdi dövranlar dəmlər,

Sülh tərəfdari, səfil adamlar,

Besagili Zanavin.

Arzu gördüm orta boy kişi,

İşləduxca artar onun çunbuşi,

Cümləsi dülgər, ustalar başi,

Dədəemigili Zanavin.

Əvləri gördüm çayıra baxar,

Baxçasından çeşmələr axar,

Təmsilli sözlər onlardan çıxar,

Qoçaligili Zanavin.

Verem onlardan sizə xəbəri,

Lənçbərlikdə yoxdur bərabərləri,

Ayridür onların furuç, ambari,

Lazoğligili Zanavin.

Uzaxdan görünür bir tənə xana,

İgid dəlğanlilər bənzər aslana,

İki taş deqirman dönər yan-yana,

Abbasəligilin Zanavin.

İki tutun gördüm pəlvana bənzər,

Deyin maşallah, dəyməsin nazar,

Qaynatamgildur quruntul gəzər,

İbrahimemigili Zanavin.

Pəhlavan yüvasi, ağalar yeri,

Getdilər dünyadan qalmadi giri,

Çekdilər arxaya, qaldilər geri,

Hüseynağagili Zanavin.

Dedim, könül, şimdi biz nedax?

Məhərrəmgildə turmiyax gedax,

İki qardaşa biz xətir edax,

Çobangili Zanavin.

Bunda tamam oldi bənim mətim,

Tükəndi sözlərim, qaldi söhbətim,

Getmişlər türkə, qalmişlər yetim,

Rəşidağagili Zanavin.

Zanavda yaşayış söyliyem sizə,

Zimistan qəhrindən çıxardux yaza,

Çöllərmiz dönərdi gülə-nərgizə,

Abrildə açılür güli Zanavin.

May ayında çox xoş olur halımız,

Səs yayar çollara tavarimiz-malimiz,

Yüklənir bir gündə elat-köçümüz,

Yoxuşa gedərdi yoli Zanavin.

Meşə başında beklən köçləri,

Yayın süriyi, sayin qoçlari,

Binin xizəkləri keçin dağlari,

Cah-cəlailə gedər köçi Zanavin.

Ərimiş tağların buzlari-qari,

Açılmış laləsi qırmızi sari,

Böyük bayır Kobatkori,

Tutmiş gedən mali Zanavin.

oldi sənə düşmüşsin haya,

Sənin əməgin getdimi zaya,

Adiqyun yaylasi, o Anbarqaya,

İçindən gedərdi yoli Zanavin.

Qara puvar həp səndən axardi,

Xışma gəlsə Saburtali yıxardi,

On dörd göv yığnaği sənə çıxardi,

Küsdi səndən qız-gəlini Zanavin.

Doqquz ay beklədi, olmadi asi,

Çift puvar çıxdi Zanavin nasi,

Sələm sənə Kükünaur yaylasi,

İkinci taği Zanavin.

Ötər sonalar, uçar turaclar,

Şahan qayalar, yeşil yamaclar,

Yayılmış sürilər, o zilli qoçlar,

Xorasandan gəlür mali Zanavin.

Pikalli yaylalar, çatma xanalar,

Gəlin otürün, xanım nənələr,

Çoban kütügi,sırıxli beralar,

Hani Zanavin.

Uçsa Pərvanə, qalmaz zoğlari,

Kəsmədin arayi muddət çağlari,

Əlvidə etdux Persat tağlari,

Ustundə qaldi gözi Zanavin.

Səkkiz çənnədən sənidin biri,

Mehriban atalar, analar yeri,

Qılmadin vəfə, çəvürdün geri,

tez gəldi güzi Zanavin.

Zanavda yaşayanın olmazdi qəmi,

Kəsildi borani, kəsildi dəmi,

Yaridə qaldi mubarək cami,

O zaman bozuldi şani Zanavin.

Bir yani tağdur, bir yani meşə,

Neçə anəlar düşdi ataşa,

170 bin yigit getdi vuruşa,

1941 tarixində Zanavin.

Kövümüzdə ötürdi bir böyük ordi,

Kimin var təqqəti çəkə bu dərdi,

Gürçiya tapşurdi Vətəni, yurdi,

1944-ci tarixində kövi Zanavin.

Buni yazdım qoşa dastanlar,

Qurudi sular, qaldi bostanlar,

Atalar yurdi, qəbiristanlar,

Üstündən gedər yoli Zanavin.

günah etdi Kobliyan nasi,

Arşa dirək oldi ağlaşma səsi,

Adressiz gediyer, yoxdur ölkəsi,

O zaman yitdi yoli Zanavin.

Gedə-gedə getdux uzaxa,

Kimi özbəgə düşdüx, kimi qazağa,

Həsrət qaldux çəmənli çayıra, o güli bağa,

Daha görünməz taği Zanavin.

Budur ömrümün axır çağlari,

Arzular sənədir, ey Şahlar-şahi,

Gürçiyə qoyma sən bu ahlari!

Yerdə qalmasın ahi Zanavin.

Buni yazıb çəkmişim zəhmət,

Oxunan yerdə desinlər rəhmət,

Babam molla Məhəmməd, qardaşım Əhməd,

Qız-gəlini Zanavin.


 

Axısqalıların ictimai birliyi sosial yardımlaşma, eyni məişət, adət, mərasim, dəb sairə ilə möhkəmlənir. Türklərdə ümumiçilik, icma ruhu, sosial həmrə'ylik çox güclüdür. El birliyi özünü müxtəlif adət mərasimlərdə göstərir.

Türklərin toplum həyatına xas belə maraqlı bir adət  damazlıqdır. S. Şaverdov 1889-cu ildə bu adəti belə təsvir etmişdir: damazlıq adəti türklər azərbaycanlılar arasında qədimdən mövcuddur. Bu adətin əsas mahiyyəti ondan ibarətdir ki, mal-qarası olmayan kəndliyə qonşular, öz imkanları daxilində, qoyun ya iri buynuzlu mal peşkəş edirlər. Bu adətə damazlıq (dana-azlıq) deyilir. Xüsusi bir gündə qonşular yığışıb məclis qurduqdan sonra yoxsul kəndliyə hərə öz hədiyyəsini verir: qoyun, keçi, inək s. At öküz bir qayda olaraq hədiyyə verilmir. Həmin gündən bu heyvanlar kəndlinin şəxsi malı hesab edilir. (S.Şaverdov. Tamazlux (Damazlıq) ya mal-qara verməklə qarşılıqlı su­rət­ yardım etmək adəti // SMOMPK, 1889, 7-ci buraxılış, s. 69-70).

Təsərrüfatda da kollektivçilik güclüdür, əkinçilikdə  üç-dörd tütün (ev) birləşib, «moqdan» - birlik yaradar tarlanı birlikdə qoşarmış, məhsul yığımı, ev tikintisində qonşular birləşərmiş, kəndlərdə ümumi məhlə furunları olarmış.

Kəndin ümumi ağsaqqalının sözü hamı üçun qanundur. Hər bir məsələdətoyda, yasda, bayramda hamı ümumi qayda ilə davranmağa çalışır, adəti pozmaqdan çəkinir.

Lakin kənd həmrə'yliyindən güclü hissümumi el birliyi duyumudur. El birliyi kəndlər arasında sıx əlaqələrlə bərkidilir; ayrı-ayrı yerlərdə yaşayan gənclər bir-birilə evlənir, qohumluq münasibətləri şaxələnir obaları ilgiləndirir. Qeyd edək ki, türklərin milli varlığını, etnik birliyini simasını məhv etmək üçün sürgündən sonra uzun müddət bir yerdə yaşayan türkün başqa yerdəki həmvətəni ilə evlənməsini qadağan etmişdilər. Lakin belə maneələr türklərin el birliyini sarsıda bilməmişdir. Milli birliyi ümumi ideallar ümumi məqsədlə yanaşı, el mərasimləri, xususən, toylar qoruyub saxlayır.

2.0pt�eptr@��Ř-.2pt;mso-ansi-language:AZ-LATIN; mso-no-proof:yes'>ki bir beş gün,

 

Axıri peşman olursun, oğul.

Hərdəm yada salıb, unutma bəni,

Təpəmizdə Quran, Allahi tani,

Sizdən əvvəl keçən yıqitlər hani,

Onlardan ibrət al, ey gözəl oğul.

Aslan der nəsiyat tutan sağ olsun,

Halal qazan, daim könlun olsun,

Desinlər maşallah, gül üzlü oğul.

EL

 

Axısqa – Axılkələkdə el-obanın toplum həyatı bütövlükdə qədim türk yaşam tərzinə uyğundur. Bilindiyi kimi, qədim türklərdə sistemli toplum quruluşu olub: ailə, 5-10 ailədən ibarət aul, aullardan ibarət oymaq, oymaqlardan –  il (el, ulus), ulusların, illərin birliyi olan orda. Axısqada da ailələr uruğa, uruğlar köyə, köylər müəyyən obaya, obalar bütöv elə (mahala), Axısqa eli isə mənən daha böyük türk birliyinə daxildir.

Türklərin sosial varlığında ən yüksək mövqedə, sözsüz, el məfhumu durur. El – türklərin bütün toplum növlərindən üstün tutulur. Fövqəl varlıq olan el Axısqa türklərinin nəzərində iki hissədən ibarətdir: doğma «köy»dən və bütövlükdə Axısqa obasından. Hər bir kəndin öz daxili həyatı, icma birliyi, ənənəsi, ümumi ruhu var.

Axısqa kəndlərinin daxili aləmi, ictimai həyatı, sürgün ərəfəsində və sürgün dövründəki yaşayışı haqqında Səkinə Məhəmməd qızının özünə­məxsus bədii təsəvvür yaradan «Kövi Zanavın» qoşmasını təqdim edirik:

 


1914 tarixdə anadan oldum,

On yaşımda hər bir keşi tanıdum,

Yetmiş beş tütün vaxtini bildim,

Kövi Zanavin.

Vara-vara vardilər yuzə,

Tərbiyə verurdi gəlinlər qıza,

Oradan düşdi bizə hissə,

Ədalətli gördüm kövi Zanavin.

Bən edəyim onun mətini,

Hər kəs bilsin əsli zatini,

Yaxşi saxlan, itirməyin adami,

Novcavan yigitləri Zanavin.

Cümədən-cüməyə gözəl sədələr,

Mərmər taşli, suvaxli odalar,

Nurani dəvrişlər, Mollazadələr,

Oldilər fani Zanavin.

Zanav məskəni yüksəgə curmiş,

Elmi-ağli ilə şöhrəti bulmiş,

Toplaşın ətrafa, pək qardaş olmiş,

Bayraqdargili Zanavin.

Düşünüb söyliyem hali,

Odaya sararlar Xorasan xali,

Tutmiş yollari tavari-mali,

Qaydaligilin Zanavin.

Əvliya mislai nurli pədərlər,

Onlarla keçərdi dövranlar dəmlər,

Sülh tərəfdari, səfil adamlar,

Besagili Zanavin.

Arzu gördüm orta boy kişi,

İşləduxca artar onun çunbuşi,

Cümləsi dülgər, ustalar başi,

Dədəemigili Zanavin.

Əvləri gördüm çayıra baxar,

Baxçasından çeşmələr axar,

Təmsilli sözlər onlardan çıxar,

Qoçaligili Zanavin.

Verem onlardan sizə xəbəri,

Lənçbərlikdə yoxdur bərabərləri,

Ayridür onların furuç, ambari,

Lazoğligili Zanavin.

Uzaxdan görünür bir tənə xana,

İgid dəlğanlilər bənzər aslana,

İki taş deqirman dönər yan-yana,

Abbasəligilin Zanavin.

İki tutun gördüm pəlvana bənzər,

Deyin maşallah, dəyməsin nazar,

Qaynatamgildur quruntul gəzər,

İbrahimemigili Zanavin.

Pəhlavan yüvasi, ağalar yeri,

Getdilər dünyadan qalmadi giri,

Çekdilər arxaya, qaldilər geri,

Hüseynağagili Zanavin.

Dedim, könül, şimdi biz nedax?

Məhərrəmgildə turmiyax gedax,

İki qardaşa biz xətir edax,

Çobangili Zanavin.

Bunda tamam oldi bənim mətim,

Tükəndi sözlərim, qaldi söhbətim,

Getmişlər türkə, qalmişlər yetim,

Rəşidağagili Zanavin.

Zanavda yaşayış söyliyem sizə,

Zimistan qəhrindən çıxardux yaza,

Çöllərmiz dönərdi gülə-nərgizə,

Abrildə açılür güli Zanavin.

May ayında çox xoş olur halımız,

Səs yayar çollara tavarimiz-malimiz,

Yüklənir bir gündə elat-köçümüz,

Yoxuşa gedərdi yoli Zanavin.

Meşə başında beklən köçləri,

Yayın süriyi, sayin qoçlari,

Binin xizəkləri keçin dağlari,

Cah-cəlailə gedər köçi Zanavin.

Ərimiş tağların buzlari-qari,

Açılmış laləsi qırmızi sari,

Böyük bayır Kobatkori,

Tutmiş gedən mali Zanavin.

oldi sənə düşmüşsin haya,

Sənin əməgin getdimi zaya,

Adiqyun yaylasi, o Anbarqaya,

İçindən gedərdi yoli Zanavin.

Qara puvar həp səndən axardi,

Xışma gəlsə Saburtali yıxardi,

On dörd göv yığnaği sənə çıxardi,

Küsdi səndən qız-gəlini Zanavin.

Doqquz ay beklədi, olmadi asi,

Çift puvar çıxdi Zanavin nasi,

Sələm sənə Kükünaur yaylasi,

İkinci taği Zanavin.

Ötər sonalar, uçar turaclar,

Şahan qayalar, yeşil yamaclar,

Yayılmış sürilər, o zilli qoçlar,

Xorasandan gəlür mali Zanavin.

Pikalli yaylalar, çatma xanalar,

Gəlin otürün, xanım nənələr,

Çoban kütügi,sırıxli beralar,

Hani Zanavin.

Uçsa Pərvanə, qalmaz zoğlari,

Kəsmədin arayi muddət çağlari,

Əlvidə etdux Persat tağlari,

Ustundə qaldi gözi Zanavin.

Səkkiz çənnədən sənidin biri,

Mehriban atalar, analar yeri,

Qılmadin vəfə, çəvürdün geri,

tez gəldi güzi Zanavin.

Zanavda yaşayanın olmazdi qəmi,

Kəsildi borani, kəsildi dəmi,

Yaridə qaldi mubarək cami,

O zaman bozuldi şani Zanavin.

Bir yani tağdur, bir yani meşə,

Neçə anəlar düşdi ataşa,

170 bin yigit getdi vuruşa,

1941 tarixində Zanavin.

Kövümüzdə ötürdi bir böyük ordi,

Kimin var təqqəti çəkə bu dərdi,

Gürçiya tapşurdi Vətəni, yurdi,

1944-ci tarixində kövi Zanavin.

Buni yazdım qoşa dastanlar,

Qurudi sular, qaldi bostanlar,

Atalar yurdi, qəbiristanlar,

Üstündən gedər yoli Zanavin.

günah etdi Kobliyan nasi,

Arşa dirək oldi ağlaşma səsi,

Adressiz gediyer, yoxdur ölkəsi,

O zaman yitdi yoli Zanavin.

Gedə-gedə getdux uzaxa,

Kimi özbəgə düşdüx, kimi qazağa,

Həsrət qaldux çəmənli çayıra, o güli bağa,

Daha görünməz taği Zanavin.

Budur ömrümün axır çağlari,

Arzular sənədir, ey Şahlar-şahi,

Gürçiyə qoyma sən bu ahlari!

Yerdə qalmasın ahi Zanavin.

Buni yazıb çəkmişim zəhmət,

Oxunan yerdə desinlər rəhmət,

Babam molla Məhəmməd, qardaşım Əhməd,

Qız-gəlini Zanavin.


 

Axısqalıların ictimai birliyi sosial yardımlaşma, eyni məişət, adət, mərasim, dəb sairə ilə möhkəmlənir. Türklərdə ümumiçilik, icma ruhu, sosial həmrə'ylik çox güclüdür. El birliyi özünü müxtəlif adət mərasimlərdə göstərir.

Türklərin toplum həyatına xas belə maraqlı bir adət  damazlıqdır. S. Şaverdov 1889-cu ildə bu adəti belə təsvir etmişdir: damazlıq adəti türklər azərbaycanlılar arasında qədimdən mövcuddur. Bu adətin əsas mahiyyəti ondan ibarətdir ki, mal-qarası olmayan kəndliyə qonşular, öz imkanları daxilində, qoyun ya iri buynuzlu mal peşkəş edirlər. Bu adətə damazlıq (dana-azlıq) deyilir. Xüsusi bir gündə qonşular yığışıb məclis qurduqdan sonra yoxsul kəndliyə hərə öz hədiyyəsini verir: qoyun, keçi, inək s. At öküz bir qayda olaraq hədiyyə verilmir. Həmin gündən bu heyvanlar kəndlinin şəxsi malı hesab edilir. (S.Şaverdov. Tamazlux (Damazlıq) ya mal-qara verməklə qarşılıqlı su­rət­ yardım etmək adəti // SMOMPK, 1889, 7-ci buraxılış, s. 69-70).

Təsərrüfatda da kollektivçilik güclüdür, əkinçilikdə  üç-dörd tütün (ev) birləşib, «moqdan» - birlik yaradar tarlanı birlikdə qoşarmış, məhsul yığımı, ev tikintisində qonşular birləşərmiş, kəndlərdə ümumi məhlə furunları olarmış.

Kəndin ümumi ağsaqqalının sözü hamı üçun qanundur. Hər bir məsələdətoyda, yasda, bayramda hamı ümumi qayda ilə davranmağa çalışır, adəti pozmaqdan çəkinir.

Lakin kənd həmrə'yliyindən güclü hissümumi el birliyi duyumudur. El birliyi kəndlər arasında sıx əlaqələrlə bərkidilir; ayrı-ayrı yerlərdə yaşayan gənclər bir-birilə evlənir, qohumluq münasibətləri şaxələnir obaları ilgiləndirir. Qeyd edək ki, türklərin milli varlığını, etnik birliyini simasını məhv etmək üçün sürgündən sonra uzun müddət bir yerdə yaşayan türkün başqa yerdəki həmvətəni ilə evlənməsini qadağan etmişdilər. Lakin belə maneələr türklərin el birliyini sarsıda bilməmişdir. Milli birliyi ümumi ideallar ümumi məqsədlə yanaşı, el mərasimləri, xususən, toylar qoruyub saxlayır.

2.0pt�eptr@��Ř-.2pt;mso-ansi-language:AZ-LATIN; mso-no-proof:yes'>ki bir beş gün,

 

Axıri peşman olursun, oğul.

Hərdəm yada salıb, unutma bəni,

Təpəmizdə Quran, Allahi tani,

Sizdən əvvəl keçən yıqitlər hani,

Onlardan ibrət al, ey gözəl oğul.

Aslan der nəsiyat tutan sağ olsun,

Halal qazan, daim könlun olsun,

Desinlər maşallah, gül üzlü oğul.

EL

 

Axısqa – Axılkələkdə el-obanın toplum həyatı bütövlükdə qədim türk yaşam tərzinə uyğundur. Bilindiyi kimi, qədim türklərdə sistemli toplum quruluşu olub: ailə, 5-10 ailədən ibarət aul, aullardan ibarət oymaq, oymaqlardan –  il (el, ulus), ulusların, illərin birliyi olan orda. Axısqada da ailələr uruğa, uruğlar köyə, köylər müəyyən obaya, obalar bütöv elə (mahala), Axısqa eli isə mənən daha böyük türk birliyinə daxildir.

Türklərin sosial varlığında ən yüksək mövqedə, sözsüz, el məfhumu durur. El – türklərin bütün toplum növlərindən üstün tutulur. Fövqəl varlıq olan el Axısqa türklərinin nəzərində iki hissədən ibarətdir: doğma «köy»dən və bütövlükdə Axısqa obasından. Hər bir kəndin öz daxili həyatı, icma birliyi, ənənəsi, ümumi ruhu var.

Axısqa kəndlərinin daxili aləmi, ictimai həyatı, sürgün ərəfəsində və sürgün dövründəki yaşayışı haqqında Səkinə Məhəmməd qızının özünə­məxsus bədii təsəvvür yaradan «Kövi Zanavın» qoşmasını təqdim edirik:

 


1914 tarixdə anadan oldum,

On yaşımda hər bir keşi tanıdum,

Yetmiş beş tütün vaxtini bildim,

Kövi Zanavin.

Vara-vara vardilər yuzə,

Tərbiyə verurdi gəlinlər qıza,

Oradan düşdi bizə hissə,

Ədalətli gördüm kövi Zanavin.

Bən edəyim onun mətini,

Hər kəs bilsin əsli zatini,

Yaxşi saxlan, itirməyin adami,

Novcavan yigitləri Zanavin.

Cümədən-cüməyə gözəl sədələr,

Mərmər taşli, suvaxli odalar,

Nurani dəvrişlər, Mollazadələr,

Oldilər fani Zanavin.

Zanav məskəni yüksəgə curmiş,

Elmi-ağli ilə şöhrəti bulmiş,

Toplaşın ətrafa, pək qardaş olmiş,

Bayraqdargili Zanavin.

Düşünüb söyliyem hali,

Odaya sararlar Xorasan xali,

Tutmiş yollari tavari-mali,

Qaydaligilin Zanavin.

Əvliya mislai nurli pədərlər,

Onlarla keçərdi dövranlar dəmlər,

Sülh tərəfdari, səfil adamlar,

Besagili Zanavin.

Arzu gördüm orta boy kişi,

İşləduxca artar onun çunbuşi,

Cümləsi dülgər, ustalar başi,

Dədəemigili Zanavin.

Əvləri gördüm çayıra baxar,

Baxçasından çeşmələr axar,

Təmsilli sözlər onlardan çıxar,

Qoçaligili Zanavin.

Verem onlardan sizə xəbəri,

Lənçbərlikdə yoxdur bərabərləri,

Ayridür onların furuç, ambari,

Lazoğligili Zanavin.

Uzaxdan görünür bir tənə xana,

İgid dəlğanlilər bənzər aslana,

İki taş deqirman dönər yan-yana,

Abbasəligilin Zanavin.

İki tutun gördüm pəlvana bənzər,

Deyin maşallah, dəyməsin nazar,

Qaynatamgildur quruntul gəzər,

İbrahimemigili Zanavin.

Pəhlavan yüvasi, ağalar yeri,

Getdilər dünyadan qalmadi giri,

Çekdilər arxaya, qaldilər geri,

Hüseynağagili Zanavin.

Dedim, könül, şimdi biz nedax?

Məhərrəmgildə turmiyax gedax,

İki qardaşa biz xətir edax,

Çobangili Zanavin.

Bunda tamam oldi bənim mətim,

Tükəndi sözlərim, qaldi söhbətim,

Getmişlər türkə, qalmişlər yetim,

Rəşidağagili Zanavin.

Zanavda yaşayış söyliyem sizə,

Zimistan qəhrindən çıxardux yaza,

Çöllərmiz dönərdi gülə-nərgizə,

Abrildə açılür güli Zanavin.

May ayında çox xoş olur halımız,

Səs yayar çollara tavarimiz-malimiz,

Yüklənir bir gündə elat-köçümüz,

Yoxuşa gedərdi yoli Zanavin.

Meşə başında beklən köçləri,

Yayın süriyi, sayin qoçlari,

Binin xizəkləri keçin dağlari,

Cah-cəlailə gedər köçi Zanavin.

Ərimiş tağların buzlari-qari,

Açılmış laləsi qırmızi sari,

Böyük bayır Kobatkori,

Tutmiş gedən mali Zanavin.

oldi sənə düşmüşsin haya,

Sənin əməgin getdimi zaya,

Adiqyun yaylasi, o Anbarqaya,

İçindən gedərdi yoli Zanavin.

Qara puvar həp səndən axardi,

Xışma gəlsə Saburtali yıxardi,

On dörd göv yığnaği sənə çıxardi,

Küsdi səndən qız-gəlini Zanavin.

Doqquz ay beklədi, olmadi asi,

Çift puvar çıxdi Zanavin nasi,

Sələm sənə Kükünaur yaylasi,

İkinci taği Zanavin.

Ötər sonalar, uçar turaclar,

Şahan qayalar, yeşil yamaclar,

Yayılmış sürilər, o zilli qoçlar,

Xorasandan gəlür mali Zanavin.

Pikalli yaylalar, çatma xanalar,

Gəlin otürün, xanım nənələr,

Çoban kütügi,sırıxli beralar,

Hani Zanavin.

Uçsa Pərvanə, qalmaz zoğlari,

Kəsmədin arayi muddət çağlari,

Əlvidə etdux Persat tağlari,

Ustundə qaldi gözi Zanavin.

Səkkiz çənnədən sənidin biri,

Mehriban atalar, analar yeri,

Qılmadin vəfə, çəvürdün geri,

tez gəldi güzi Zanavin.

Zanavda yaşayanın olmazdi qəmi,

Kəsildi borani, kəsildi dəmi,

Yaridə qaldi mubarək cami,

O zaman bozuldi şani Zanavin.

Bir yani tağdur, bir yani meşə,

Neçə anəlar düşdi ataşa,

170 bin yigit getdi vuruşa,

1941 tarixində Zanavin.

Kövümüzdə ötürdi bir böyük ordi,

Kimin var təqqəti çəkə bu dərdi,

Gürçiya tapşurdi Vətəni, yurdi,

1944-ci tarixində kövi Zanavin.

Buni yazdım qoşa dastanlar,

Qurudi sular, qaldi bostanlar,

Atalar yurdi, qəbiristanlar,

Üstündən gedər yoli Zanavin.

günah etdi Kobliyan nasi,

Arşa dirək oldi ağlaşma səsi,

Adressiz gediyer, yoxdur ölkəsi,

O zaman yitdi yoli Zanavin.

Gedə-gedə getdux uzaxa,

Kimi özbəgə düşdüx, kimi qazağa,

Həsrət qaldux çəmənli çayıra, o güli bağa,

Daha görünməz taği Zanavin.

Budur ömrümün axır çağlari,

Arzular sənədir, ey Şahlar-şahi,

Gürçiyə qoyma sən bu ahlari!

Yerdə qalmasın ahi Zanavin.

Buni yazıb çəkmişim zəhmət,

Oxunan yerdə desinlər rəhmət,

Babam molla Məhəmməd, qardaşım Əhməd,

Qız-gəlini Zanavin.


 

Axısqalıların ictimai birliyi sosial yardımlaşma, eyni məişət, adət, mərasim, dəb sairə ilə möhkəmlənir. Türklərdə ümumiçilik, icma ruhu, sosial həmrə'ylik çox güclüdür. El birliyi özünü müxtəlif adət mərasimlərdə göstərir.

Türklərin toplum həyatına xas belə maraqlı bir adət  damazlıqdır. S. Şaverdov 1889-cu ildə bu adəti belə təsvir etmişdir: damazlıq adəti türklər azərbaycanlılar arasında qədimdən mövcuddur. Bu adətin əsas mahiyyəti ondan ibarətdir ki, mal-qarası olmayan kəndliyə qonşular, öz imkanları daxilində, qoyun ya iri buynuzlu mal peşkəş edirlər. Bu adətə damazlıq (dana-azlıq) deyilir. Xüsusi bir gündə qonşular yığışıb məclis qurduqdan sonra yoxsul kəndliyə hərə öz hədiyyəsini verir: qoyun, keçi, inək s. At öküz bir qayda olaraq hədiyyə verilmir. Həmin gündən bu heyvanlar kəndlinin şəxsi malı hesab edilir. (S.Şaverdov. Tamazlux (Damazlıq) ya mal-qara verməklə qarşılıqlı su­rət­ yardım etmək adəti // SMOMPK, 1889, 7-ci buraxılış, s. 69-70).

Təsərrüfatda da kollektivçilik güclüdür, əkinçilikdə  üç-dörd tütün (ev) birləşib, «moqdan» - birlik yaradar tarlanı birlikdə qoşarmış, məhsul yığımı, ev tikintisində qonşular birləşərmiş, kəndlərdə ümumi məhlə furunları olarmış.

Kəndin ümumi ağsaqqalının sözü hamı üçun qanundur. Hər bir məsələdətoyda, yasda, bayramda hamı ümumi qayda ilə davranmağa çalışır, adəti pozmaqdan çəkinir.

Lakin kənd həmrə'yliyindən güclü hissümumi el birliyi duyumudur. El birliyi kəndlər arasında sıx əlaqələrlə bərkidilir; ayrı-ayrı yerlərdə yaşayan gənclər bir-birilə evlənir, qohumluq münasibətləri şaxələnir obaları ilgiləndirir. Qeyd edək ki, türklərin milli varlığını, etnik birliyini simasını məhv etmək üçün sürgündən sonra uzun müddət bir yerdə yaşayan türkün başqa yerdəki həmvətəni ilə evlənməsini qadağan etmişdilər. Lakin belə maneələr türklərin el birliyini sarsıda bilməmişdir. Milli birliyi ümumi ideallar ümumi məqsədlə yanaşı, el mərasimləri, xususən, toylar qoruyub saxlayır.

2.0pt�eptr@��Ř-.2pt;mso-ansi-language:AZ-LATIN; mso-no-proof:yes'>ki bir beş gün,

 

Axıri peşman olursun, oğul.

Hərdəm yada salıb, unutma bəni,

Təpəmizdə Quran, Allahi tani,

Sizdən əvvəl keçən yıqitlər hani,

Onlardan ibrət al, ey gözəl oğul.

Aslan der nəsiyat tutan sağ olsun,

Halal qazan, daim könlun olsun,

Desinlər maşallah, gül üzlü oğul.VV


Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol